ALT ISLATMA
ALT ISLATMA NEDİR?
Enürezis, halk arasında ‘gece işemesi’ olarak da bilinen, 3 – 4 yaşlarından sonra çocuklarda gece veya gündüzleri yinelenen istem dışı idrar kaçırma problemidir.
Genellikle çocuklar, 2-3 yaşlarında gündüz mesane kontrolünü kazanırlar. Gece kontrolü ise 3,5-4,5 yaşları arasında tamamlanmaktadır. Çocuğun normal gelişim içinde idrarını gece ve gündüz kontrol edeceği biyolojik olgunluğa erişmesi gereken 5 yaşından sonra tekrarlayıcı olarak istem dışı alt ıslatması enürezis adını alır.
Enürezis tanısı konması için, 4 yaşını dolduran çocuğun, yatağına ya da giysilerine tekrarlayıcı nitelikte idrar kaçırması ve bu davranışın en az üç ay süre ile en az haftada iki kez ortaya çıkması ya da klinik açıdan belirgin bir sıkıntı doğurması ya da önemli işlevsellik alanlarında(okulda, toplumsal, v.b) bozulmaya neden olması gerekir. Ayrıca bu davranışın tıbbi bir duruma bağlı olmaması gerekir.
ALT ISLATMANIN ÇEŞİTLERİ
Alt ıslatma iki şekilde karşımıza çıkar. Birincisi çocuk idrar kontrolünü hiç kazanmamıştır.
4 -5 yaşını geçmesine karşın altını ıslatmaya devam etmektedir. Bu durum organik kökenli yada gelişme geriliğine bağlı olabileceği gibi ailenin verdiği tuvalet eğitiminin yetersizliğinden de kaynaklanabilir. Organik kökenli nedenler arasında herhangi bir hastalık ya da bazı anormallikler sayılabilir. Gelişme geriliği olan çocuklar, yaşıtlarına göre daha geç olan gelişimlerde koşul olarak idrar kontrolü ve tuvalet alışkanlığını da geç kazanırlar. İkinci olarak karşımıza çıkan alt ıslatma tipi de çocuğun 2 – 3 yaşlarında kendini kontrol etmeyi öğrendikten sonra yeniden altını ıslatmaya başlamasıdır. Burada yine organik nedenler (geçirilen kaza ya da hastalıklar çocuğun idrar kontrolünü kaybetmesine neden olabilir.) söz konusu olabileceği gibi psikolojik nedenler daha ağırlıktadır. Çocukta alt ıslatmanın organik bir sebebi olabileceği gibi psikolojik yönü daha ağır basmaktadır. Alt ıslatmanın ardındaki psikolojik nedenler çocuğun düşüncesinde açık biçimde yer almaz.
ÇOCUKLARIN ALT ISLATMASINDAKİ PSİKOLOJİK NEDENLER?
Çocukların 4-5 yaşına kadar gece altını ıslatmaları normaldir. Bundan sonra da gece işemeleri sürerse nedenini araştırmak gerekir.
- Ebeveynler çocuklarının tuvalet ihtiyaçlarını kendi kendilerine çözmelerini beklerler. Bilinmesi gereken küçük yaştaki bir çocuğun tüm kas sistemi işleve hazır görünse de çocuğun sinir- kas kontrolü yavaş gelişebilir. Buna tıp dilinde primer enurezis adı verilir. Sinir ve kas kontrolünün yavaş gelişmesinden kaynaklanan bu durum zaman içerisinde kaybolur.
- Sosyoekonomik düzeyi düşük, psikolojik travma (afet, kaza, ölüm vb.) geçiren çocuklarda daha sık görüldüğü araştırmalar ile kanıtlanmıştır.
· Ebeveynin aşırı titiz, baskıcı, sabırsız olması; Tuvalet eğitimindeki hatalı tutumlar ailenin tuvalet eğitimine zamanından önce başlaması ve bu eğitimi verirken baskıcı bir tutum takınması çocukta korku ve endişeye sebep olur ve çocuğun duygusal dengesini bozar. Tuvalet eğitimi konusunda hiç eğitim verilmemesi de enürezise neden olabilir. Çocuk 2.5 yaşına geldiğinde bu eğitime başlanabilir. Ancak tuvalet eğitime başlamadan önce çocuğun buna hazır olup olmadığı da gözlemlenmelidir. Ebeveynlerin yanlış tutumları nedeniyle çocukta oluşan davranış bozukluklarının en yaygın nedeni zorlamadır.
- Çocuğun yaşadığı ilgisizlik, sevgisizlik, yalnızlık, ayrılma kaygısı
- Değişken bir ortamda bulunmasından kaynaklı yaşanan stres (yeni bakıcı, yeni ev gibi)
- Psikolojik nedenler; Alt ıslatma sorunu ile çocuğun duygusal dünyası arasında bir bağ vardır. Uykuda idrar kaçırma çocuğun duygularını sözlü olarak ifade edememesinin dışa vurumudur. Ailesinden yeterince ilgi ve sevgi göremeyen çocuk altını ıslatarak ilgi alaka beklediğini göstermiş olur. Aşırı ilgi sonucunda da, alt ıslatmayla birlikte çocukta tırnak yeme, parmak emme, bebeksi hareketler ve konuşmalar gözlemlenebilir. Aile içinde huzursuzluk, eşler arasındaki tartışmalar, anneye aşırı bağımlı olma, ailenin kuruyucu tutumu da hastalığın oluşmasındaki nedenler arasındadır.
· Kardeş kıskançlığının yaşanması; Çocuktaki ruhsal gerginlik durumları çocuğun duygusal dünyasında gerginliğe neden olan durumlar tuvalet kontrolü oluşan bir çocukta gerilemeye neden olabilir. Yeni bir kardeşin aileye katılması nedeniyle ilgi çekmek için kardeşine özenerek altını ıslatabilir.
Alt ıslatmanın psikolojik nedenleri arasında sıkça rastlanılır.
Tuvalet eğitimi verilmesinde başarısız olunan çocuk küçük kardeşine gösterilen ilgiyi kıskanıyorsa ilgiyi üzerine çekebilmek için küçük kardeşi gibi davranmaya başlamış olabilir.
Alt ıslatma ne gibi psikolojik sorunlara yol açabilir ?
Alt ıslatma sorunu önemsenmez ve gerekli müdahaleler yapılmaz ise çocuğun günlük hayatındaki işlevselliğini ve gelecek hayatını önemli derecede etkileyebilir.
Alt ıslatma sorunu görülen çocuklarda ;
- Benlik saygısında azalma
- Özgüven eksikliği
- Sosyal izolasyon
- Çekingenlik
- Suçluluk duygusu
- Depresif ruh hali
Tuvalet Eğitiminde Anne – Baba Nasıl Davranmalıdır ?
- Çocuğun gelişimi eğitime uygun olsa bile bir hastalığı mevcut ise (örn. Kabızlık, ishal) yada yaşamında bir değişiklik var ise (ev değişikliği, yeni kardeş, ebeveynden ayrılma) eğitim verilmemeli uygun zaman beklenmelidir.
- İlgi ve zaman gerektiren bir süreçtir. Ailelerin sabırlı olması gerekmektedir..
- Planlı ve düzenli bir süreç olmalıdır. Örneğin bez ile ilişkisini kesmeden önce tuvalet ile ilgili kavramlar, kurallar öğretilebilir.
- Eğitimin her aşamasında cesaretlendirici ve destekleyici rol model olmak gerekir.
- Çocuğun çişinden, kakasından iğrenmesinin sağlayacak tepkiler (çok pis, çok kötü kokuyor vs.) gösterilmemelidir.
- Gündüz belirli aralıklarda çocuk tuvalete götürülmelidir. (Özellikle yemeklerden sonra)
- Gece uykusuna geçmeden bir kaç saat önce çocuğa sıvı gıda verilmesi kısıtlanmalıdır.
- Gece altına bez bağlanmamalıdır. Uykusundan uyandırılarak tuvalete götürülmelidir.
Tuvalet eğitimi başlayan çocuğun altına gece bez bağlamak çocuğun alışmasını olumsuz etkilemektedir.
Altına kaçırdığında kesinlikle ceza ve olumsuz tepki verilmemelidir.
Çocuk kaslarını kontrol etmeyi öğrenirken altına kaçırması çok normal bir durumdur. Zamanla alt ıslatmalar azalacaktır.
Tüm bu unsurlara rağmen çocuk altını ıslatmaya devam ediyorsa bu durum önemsemeli ve gecikmeden psikolojik destek alınmalıdır.
Aksi taktirde hem çocuğun hem de ebeveynin yaşam kalitesi düşecek ve psikososyal sorunlara sebep olacaktır.